شهریور
پس از پایان تغذیه زمستانی زنبور دار ناگاه ملتفت خواهد شد که جمعیتها بشدت ضعیف شده اند واز این وضع سخت ناراحت می شود . مثلا کندوهایی که در آغاز تغذیه 20 قاب (2طبقه)پر از زنبور داشته اند در پایان آن تعداد قابهای پر از زنبور شان به 14 عدد هم نمی رسد این جریان کاملا طبیعی است و جای ناراحتی نیست . چه هنگام شروع تغذیه بیشتر ین تعداد زنبور های جمعیت را زنبور هی بهاری و تابستانی تشکیل می دادند که در جریان جمع آوری و غلیظ کردن شربت تلف شده و از بین رفته اند و در پایان تغذیه تعداد کمتری از آنها هنوز باقی مانده و بقیه اش شان زنبورهای زمستانی می باشند . اینست که جمعیت نسبتا ضعیف گردیده است . زنبور های بهاری و تابستانی که بهر حال باید از بین بروند چه بهتر که هر چه زودتر حذف گردند . زمانی که تعداد قابهائیکه دو طرفش پر از زنبور باشد به حدود 10 قاب تقلیل یافت طبقه دوم را بر میدارند و هر وقت به 8 عدد یا کمتر رسید کندو را تنگ می کنند (مراجعه شود به فصل بیوتکنولوژی). در بعضی از زنبورداریها طبقه دوم را هرگز بر نمیدارند . این کار بیشتر در مناطقی توصیه می شود که در آنجا بعضی از سالها هوای سرد در وسط زمستان ناگهان گرم می شود بطوری که خوشه زمستانی در داخل کندو باز شده زنبور ها پرواز و ملکه تخمگذاری را شروع می نماید و این گرما مثلا 2 هفته ادامه می یابد . ناگاه دوباره هوا سرد می شود (مثل گیلان و مازندران در بهمن )و حتی اغلب برف هم می بارد زنبور ها به ناچار تخم و لارو ها را رها کرده به خوشه زمستانی بر می گردند . لاروهای خارج مانده از خوشه در اثر سرما داخل سلولها مرده و می گندند . عفونتی که ایجاد می گردد جمعیت و زنبور هایش را ناراحت می نماید . بعلاوه کلی از زحمات ملکه و جمعیت هدر می رود و حال آنکه در کندو های 2 طبقه معمولا خوشه ها باز نمی شود و در نتیجه چنین مسئله ای پیش نمی آید . زنبور عسل عادت به تمیزی فوق العاده دارد و هیچ نوع کثافتی را در داخل کندو تحمل نمی کند . حتی دفع مدفوع را تنها در خارج از کندو و در حال پرواز انجام می دهد . در حالت عادی زمانی که مرگش را حدس احساس کرده و بخارج از کندو پرواز میکند و دیگر بر نمی گردد . تنها زمانی داخل کندو میمیرد که مرگش ناگهانی باشد . مثلا از زنبور دیگری نیش خورده و فرصت پرواز بخارج از کندو را نداشته باشد . جمعیتهای ضعیف را نخست با یک بچه مصنوعی متحد کرده آنگاه تغذیه زمستانی را شروع میکنند . اگر بچه مصنوعی در زنبورستان نبور با یک جمعیت قوی هم همین کار را می توان کرد . ولی جمعیتها ی ضعیف را در زمستان نباید در زنبورستان تحمل نمود چون براحتی انواع واقسام بیماریها را گرفته و داخل زنبورستان پخش میکنند . زنبورستان باید تا اواسط این ماه از وجود زنبورهای نر کاملا پاک شده باشد. هر گاه در اواخر شهریور و اوایل مهر ماه در کندوئی زنبور نر دیده شد باید کندو را باز و قابها را بیرون آورده و ملکه اش را حتما بچشم دید . دیدن تخمها و لاروها در این ماه از سال و ماههای بعدش بهیچ وجه نشان دهنده و جود ملکه در کندو نیست . چه ممکن است جمعیت مدتها پیش ملکه اش را از دست داده و کارگران تخمگذاری کرده باشند . آخرین مهاجرت یا کوچ دادن در این ماه انجام گرفته و زنبور ها را به محلی اصلیشان یعنی که پاییز و زمستان تا بهار در آنجا می گذرانند بر می گردانند . قبل از مهاجرت باید طبق قواننین کوچ عمل نموده و پس از مهاجرت برخلاف عقیده عده ای از زنبورداران که سوراخ پرواز کندو را بسمت مشرق می گذرانند تا زنبور صبحها کارش را زودتر شروع کند . من سوراخهای پرواز کندو ها را سمت مخالف باد منطقه قرار می دهم . دلیلش اینکه درست است که قرار دادن سوراخهای پرواز ممکن است باعث آن گردد که زنبور ها 10 دقیقه زودتر پروازشان را شروع کنند . با در نظر گرفتن اینکه زنبور ها اقلا در 10 ساعت یعنی 600 دقیقه در روز امکان پرواز دارند اضافه کردن 10 دقیقه کمتر از 2 درصد به مدت پروازشان می افزاید که البته بسیار ناچیز و در مقدار محصول بی اثر است . حال آنکه کوفتن بادهای شدید یه سوراخ پرواز و ورودش بداخل کندو تمام تعادل حرارتی آنرا در هر فصل و هر ماهی که باشد بکلی بهم میریزند و نه تنها فعالیت بلکه حتی زندگی عادیشان را نیز مختل می کند . این وضع بخصوص در زمستان خطر ناک است . تعویض ملکهجمعیتهای ضعیف را در این ماه و یا ماه آینده بهتر است انجام داد. گو اینکه جمعیتعا ملکه را در پاییز با تلفات بیشتری قبول میکنند تا بهار ولی باز تعویض در پاییز را باید ترجیح داد چون جمعیت در بهار آینده بسرعت قوی شده و عسل زیادتری می دهد . برای اینکه تلفات ملکه کمتر شود از روش ویژهای در تعویض پائیزی ملکه استفاده میگردد که در فصل بیو تکنولورژی در باره اش حرف ژده شد.
