بهمن ماه

حدود 50 درصد از مواد متشکله ژله روایال یا ژله شاهانه مواد پروتئینی است 15 درصد آن انواع چربیها و 20 درصد ش را قند تشکیل میدهند . بقیه اش از اسیدهائی هستند که هنوز ناشناخته مانده اند . در ژله روایال انواع ویتامینها و مواد کانی که برای رشد طبیعی لاروها لازم هستند وجود دارند .هر گاه سوراخ پرواز کندو سراسری باشد و بموقع یعنی در مهر ماه یک صفحه نایلونی و یا بهتر یک تخته سه لا در کف کندو گذاشته شده باشد حالا با بیرون کشیدن آن از داخل کندو و تمام تاریخ زندگی زمستانی جمعیت را می توان به راحتی خوانده و از وضع کندویش آگاه شد . بدون اینکه نیازی به باز کردن کندو باشد :

1- بادیدن زنبور های مرده در روی تخته از ضعف و یا قدرت جمعیت آگاه شد.

2-آخرین نقطه ای که مومها ی ریز ریز شده ریخته اند محلی است که زنبورها هم اکنون در ان نقطه اقامت دارند.

3-مقدار موم ریز ریز شده نشان دهنده مقدار غذائی است که زنبورها تا کنون خورده اند هر چه بیشتر باشد جمعیت غذای بیشتری مصرف نموده و چه بسا به تغذیه فوری نیاز داشته باشد.در این وضع یک الی 2 کیلو خمیر شیرین روی یک صفحه نایلونگذاشته و درست همانجائی که زنبور ها هستند روی قابها میگذارند نایلون نباید تمام قابها را بپوشاند تا زنبور ها امکان دسترسی به خمیر شیرین داشته باشند . جمعیت آنرا در مدتی حدود 2 الی 3 هفته می خورد. بعداز آن می توان جمعیت را باشربت و یا شان عسل نسبتا گرم شده تغذیه نمود .

4-پیدا شدن زیاد شکر ک نشان آنست که جمعیت تشنه است و به آب نیاز دارد .5- دیدن جسد ملکه زنبور دار را از بی ملکه بودن آگاه می نماید . در این زمان از سال و در این حال 2 کار می توان کرد :

الف-اگر ملکه هائی ذخیره شده باشند یکی از آنها را در قفسه گذاشته در اختیار جمعیت قرار داد.

ب-در اولین فرصت جمعیت را با یک جمعیت دیگر متحد کرد.

6-پیدا شدن جسد زنبورهای نر روی تخته می تواند نشان دهنده یکی از این دو وضع باشد

الف-نطفه موجود در کیسه ذخیره نطفه ملکه تمام شده و وی بناچار تخم نر می گذارد . در این صورت ملکه باید هر چه زودتر حذف و وسیله یک ملکه جفتگیری کرده جوان با استفاده از روش بهاری جانشین گردد.

ب-ملکه مدتها ست مرده و کارگران تخمگذاری میکنند.چنین جمعیتی معمولا دیگر قابل بهره برداری نیست و بمحض گرم شدن هوا باید آنهارا از بین برد بدین طریق که کندو را بفاصله حدود 100 متر برده و از از زنبور ها خالی نموده در نقطه ای که سابقا همین کندو قرار داشت کندوئی نگذاشت تا زنبورها ی جمعیت نر جائی برای اقامت پیدا نکرده و کاملا متفرق گردند و از بین بروند و زنبور دار هم از شرشان راحت شود اگر در هوای نسبتا ملایم جلو سوراخ پرواز زنبورها سرگردان اینطرف و آنطرف بدوند و نتوانند پرواز کنند احتمالا مبتلا بودن جمعیت به بیماری نوزما nosemaوجود دارد برسی زیاد تر در ازمایشگاهی لازم است و یا زنبور دار می تواند از راه تشخیص این بیماری در فصل بیماریها و آفات زنبور عسل ((قسمت نوزما طرز تشخیص بدون میکروسکوپ ))استفاده کند . بمحض بالا رفتن گرما هوای از 8 درجه در سایه (در نیمه اول این ماه پیش از باز شدن خوشه های زمستانی جمعیت)بسرعت و مثل ماههای قبل پرواز دفع مدفوع انجام میگیرد . چنانچه زنبورهای بعضی از جمعیتها کندویشان را ترک ننمایند معمولا جای نگرانی نباید باشد .آنها قبلا این کار را انجام داده و دیگر نیازی به آن ندارند. در بهمن ماه اگر روی تخته پرواز زنبورهائی در حال آوردن گرده گل به کندو دیده شوند علامت آنست که ملکه آن جمعیت در حال تخمگذاری است و این کار را مدتی است که شروع نموده. این موضوع مهمی است که زنبور دار باید همیشه در زنبور داری یادش باشد.پس از پایان یافتن پرواز دفع مدفوع . هنگام غروب همانروز زنبوردار برسی خوبی از وضع داخلی جمعیتها می تواند انجام دهد . به صورت زیر

1-با گذاشتن و چسباندنگوش به یکی از دیواره های کندو . شنیدن صدائی آرام معرف سلامت و رضایت جمعیت است.

2-اگر از راه سوراخ پرواز بداخل کندو کمی فوت شود و یا به دیواره کندو ضربه ای نسبتا ملایم با پشت انگشتان وارد گردد شنیدن صدای کوتاه از زنبور ها علامت سالم بودن آنهااست.

3-در صورت دیده شدن تعدادی زنبور سرگردان که روی تخته پرواز بی هدف به اینطرف و آنطرف می روند باید گوش به دیواره کندو چسباند . هر گاه صدای گریه زنبورها شنیده شد آن جمعیت معمولا ملکه ندارد . به چنین جمعیتی باید یک ملکه داد و یا آنکه وی را با جمعیت دیگر متحد کرد

از وزن کردن هر 2 هفته یکبار غفلت نگردد که خود کلید کلی از معما ها در شغل زنبورداری است . مطالعه کتب مفید زنبور داری در این ماه هم ممکن است چه هنوز کار های وقت گیر و پر مشغله زنبور داری شروع نشده . گواینکه مطالعه درعین شدت کار هم برای زنبور دار ممکن است چون مطالعه نوعی تفریح است نه نوعی کار .

در بهمن ماه یک کنتورل دقیق وسایل کار لازم است. همه ابزار کارها باید تمیز و شسته و آماده شروع فعالیت دوباره باشند. برای اینکه در هنگام شدت کار زنبور دار دائم دنبال آنها نگردد باید این شعار را در زندگی زنبور داریش همیشه مد نظر داشته باشد.

((یک جا برای هر یک از ابزار ها و هر یک از ابزارها بجای خودشان)).

آذر ماه

نوع دوم حرکت زنبور برای دسترسی داشتن به عسل است که دستجمعی و بدین طریق انجام میگیرد. پس از تمام شدن همه عسل در منطقه ای از شان که خوشه زمستانی آنجا فرار گرفته است همه زنبورها ی خوشه به آرامی ولی با هم چند سانتیمتر روی همان شان به جلو میروند تا منبع غذایی تازه و دست نخورده دیگری را در اختیار گیرند و بتدریج مصرف نمایند . بعد از اتمام عسل این نقطه باز هم دستجمعی چند سانتیمتر جلوتر میروند . در جریان زمستان آنقدر به این کار ادامه میدهند تا به آخر همان شان برسند . آنگاه باز دستجمعی خود را به قاب پر از عسل مجاور انتقال داده ولی این بار بعد از تمام شدن عسل این نقطه چند سانتیمتر به عقب میروند . باز هم بتدریج آنقدر عقب میروند تا عسل این قاب هم نیز تمام شود و همین طرز حرکت را با سایر شانها ی پر از عسل در تمام مدت زمستان ادامه میدهند. بنا بر این ملاحظه می شود که زنبور در سرما و داخل خوشه زمستانی دو نوع حرکت را انجام میدهد

1-حرکت انفرادی هر یک از زنبورها در داخل خوشه بداخل آن و از داخل خوشه به سطح.

2-حرکت دسته جمعی خوشه روی هر قاب واز یک قاب به قاب دیگر .

زنبورها گرمای لازمه خوشه شان را با خوردن عسل ایجاد میکنند و از آنجایی که به صورت گلوله در می آیند قادر ند گرمای ایجاد شده را داخل گلوله شان حبس نموده و مانع خروج و از دست رفتنش گردند . طبق همه حسابهای ریاضی و فیزیو لوژی بدین طریق موفق میشوند که کمتر ین عسل ممکنه را برای گرم شدن و زنده ماندن وزندگی در زمستان مصرف نمایند . همانطور یکه در بالا ملاحظه کردید تا زمانی که زنبور ها عسل کافی در اختیار داشته باشند شدیدترین سرما نمی تواند صدمه ای به آنها بزند قدرت کنار آمدن باآنرا دارند.آنچه به آنها صدمه زده و می تواند حتی تمام زنبورها ی یک جمعیت را تلف کند جریان هوای(کوران)می باشد که زنبور در مقابل آن هیچ نوع مقاومتی ندارد .بهمین دلیل توصیه می شود که هنگام تمیز کردن کندوها با کمال دقت باید مواظب بود که درزها و سوراخها ئی نداشته باشند . اگر داشتند باید آنها را مسدود نمود و یا کندو را عوض کرد. کنترل هفته ای یکبار سوراخهای پرواز به زنبور دار امکان می دهد اوضاع داخلی کندو هایش را حدس بزند . در صورتی که بعضی از جمعیتها و زنبورهایش را ناراحت روی تخته پرواز دیدشماره کندویش را یادداشت کرده و در اولین فرصت که هوا گرمتر از 10 درجه شد آنرا باز کرده و بسرعت وضع داخلیش را برسی نموده و کمک لازمه را در اختیارآن جمعیت قراردهد. مدت برسی هر کندو باید خیلی کوتاه بوده و مثلا از 2 دقیقه تجاوز ننمایداگر مدت زیادتر باشد گرمای داخل کندو ها باز هم بیشتر پایین میاید . زنبور ها برای اینکه گرمای داخلی را به حد اولیه برسانند ناچار ند مقدار زیادتری از عسلها ذخیره زمستانیشان را خورده و در بدنشان تبدیل به گرما نموده و داخل کندو پخش کنند تا هوا ی داخلی دوباره گرم و متعادل گردد . بدین طریق باز مقدار بیشتری از عسل مصرف میکنند که این به ضررزنبوردار و جمعیت است. اصلا این قاعده کلی است که زنبورها هر باز کردن سر کندو را با خوردن مقداری عسل پاسخ می دهند .بنا براین به صرفه زنبور دار است که چه در تابستان و چه در زمستان تا آنجایی که برایش ممکن است از این کار اجتناب ورزد و تنها هنگامی سر کندورا باز کند که واقعا لازم است. عده ای از زنبورداران کندوهایشان را زیر سقفی که قبلبرای همین منظور ساخته وآماده نموده اند می گذارند تا باران و برف روی کندوها نریزد که البته این کار خیلی بهتر هم هست چون علاوه بر اینکه پاک کردن برف از روی کندو ها دیگرلزومی ندارد. در تابستان هم در مدتی که کندوها هنورز مهاجرت داده نشده اند سایه بان خوبی برایشان میباشد و زنبوردار هم مجبور نیست برای کار کردن با زنبورها در وسط آفتاب مرتب عرق بریزد.

دی ماه

برسی همین وضع نشان می دهد که در زمستان بهتر است کاری بکار زنبورها نداشته و آنها را بحال خودشان گذاشت . این درس را انساناز طرز طبیعی زمستانگذرانی زنبورها در حالت وحشی یاد گرفته و همانطور هم باید باوی رفتار کند .کنترل هفتگی سوراخهای پرواز را باید بدون دست زدن به کندو ها انجام داد و هنگام برسی وضع داخلی آنها در هوای گرم آفتابی تا آنجا که ممکن باشد از ایجاد سر و صدا و یا رفتار خشن زنبورها احتراز نمود .سوراخ پرواز بهتر است سراسری و متحرک با ارتفاعی کمتر از 7 میلیمتر باشد تا بتواند مانع ورود موشهای خیلی کوچک بداخل کندو گردد. متاسفانه در کندوهای ساخته شده در ایران این وضوع نه تنهارعایت نمی گردد بلکه تا کنون اصلا ناشناخته است . استفاده از آن بویژه در نقاط مرطوب یکی از راههای نجات از قارچ زدگی (کپک زدگی)زمستانی شانها در داخل کندو است وبعلاوه اگر بدلیلی مرگ و میر زمستانی زنبورها در کندو هایی که سوراخ پرواز متحرک سراسری دارند آنقدر زیاد باشد که کف آنرا پوشانده و راه خروج و ورود زنبورها (سوراخ پرواز)رامسدود نماید. تنها بایک میله سر کج می توان مرده را بیرون کشیده تا هوا ی کافی به زنبورها برسد و خفه نشوندویا با قرار دادن یک صفحه نایلونی و یا تخته سه لا در کف کندو در مهر ماه (هنگام تمیز کردن کندوها)همین کار راحت تر انجام میگیرد . بدین طریق که با برداشتن کامل تخته ای که سوراخ پرواز را تشکیل میدهد (به فصل تکنولرژی مراجعه شود )نایلون با تخته سه لا را براحتی بیرون کشیدهاز طرز و محل ریخته شدن زنبور های مرده وضع جمعیت را حدس زد ویا با دیده شدن چسد ملکه بین آنها از بی ملکه بودنشان مطلع شد.سپس صفحه نایلونی و یا تخته سه لا را تمیز کرده به ارامی دوباره در کف کندو گذاشته و تخته پرواز متحرک را به محل اولیه اش برگرداندواین کار را هر هفته ویا هر چند هفته یک بار تکرار کرد.البته همه اینها بدون ایجاد سرو صدا و با آرامی و ملایمت کامل انجام گیرد . تا زنبورها ناراحت نشده و خوشه زمستانی را ترک نکنند که در این حالت تلف خواهند شد هر زنبوری که درسرمای زمستانی (کمتر از 8درجه)خوشه را ترک کند محکوم به مرگ است . در روزهای نسبتا گرم این ماه اگر جلو سوراخ پرواز فعالیتی ندیدید و خواستید از زنده بودن جمعیت آن مطمئن شوید 2 کار می توانید بکنید

۱-یک لوله لاستیکی و یا پلاستیکی را از راه پرواز بداخل کندو فرستاده سر دیگر ش را بگوشتان نزدیک کنید. اگر جمعیت زنده بود صدایش راخواهید شنید .

2-گوشتان را به یکی از دیوارهای کندو چسبانده و چند ضربه نسبتا ملایم با پشت انگشتها به دیوار ه دیگر آن وارد کنید . از جمعیت زنده در مقابل هر ضربه صدائی واضح ولی کوتاه شنیده خواهد شد .

مومهای تصفیه شده و قالب زده را تحویل کارخانه قاب زنی موم که خوشبختانه امروزه چند عدد از آنها در ایران مشغول میباشد داده و باید اندازه نیاز سالیانه ورقه های موم قالب زده (پرچ شده )برای استفاده در بهار سال آینده تحویل گرفت . دربهار و گرما گرم فعالت جمعیتهای زنبور دار وقت کافی برای تهیه آن ندارد بخصوص آنکه همه زنبوردارها در بهار بدنبال آن می رونددر نتیجه تهیه اش مشکلتر میشود با ورقه های موم پرچ شدهای که تازه خریداری شده و یا از قبل در انبار بوده باید با اندازه کافی دیواره درست کرده برای زمانی که جمعیتها در بعار در حال رشد و یا از دیادند آماده داشت . کندوهای خالی و معیوب را معمیر و آماده بهره برداری نموده کندو هایی که بعد از متحد کردن 2جمعیت خالی و یا زنبور هایشان تلف شدهاند را تمیز و در صورت نیاز تعمیر کنید شناسنامه های کندو را که از اول فروردین قابل استفاده خواهند بود خط کشی و آماده باید کرد . با این شناسنامه ها می توان از اوضاع زندگی هر جمعیت آگاه شد بدون اینکه باز کردن کندویش لازم باشد شناسنامه های سال پیش جمعیتها را با دقت کامل و مو شکافی مطالعه کرده و پس از مقایسه با سالنامه های سال پیشتر و نتیجه از وضع فعالیت آنها 10عدد از فعالترین و آرام ترین جمعیتها را انتخاب کرده و در ازدیاد جمعیتها در سال آینده تنها از همین ها استفاده می کنند. در باره مطالعه کتابها زنبور داری باز هم سفارش میکنم. بدون مطالعه ممکن است یک زنبوربان شد ولی زنبور دار شدن غیر ممکن است حتی اگر تعداد کندوهایتان 500 عدد و یا خیلی بیشتر باشد مطالعه و عمل مثل دو پای انسانند . و می دانید که انسان با دو پا خیلی بهتر می تواند راه برود و حتی بسرعت بدود تا شخصی که یک پایش را بریده باشند .

آبان ماه

۱-اگر تاکنون مومها را ذوب و تصفیه نکرده بیش از این وقت را تلف نکنید تا لاروها پروانه های موم خوار که به انتظار فرصت نشسته اند بجان مومها افتاده و آنرا بخورند . هم در سطح جهانی و هم در کشور ما امروز نه تهیه جمعیت مسئله است نه کندو نه ملکه و نه عسل ولی موم مسئله ایست که تقریبنهمه کشور های جهان گرفتار کمبود آن هستند . تا کنون تا آنجا که برایم مقدور بودبه زنبور دار ها توصیه نمودهام و باز هم می کنم که فراموش عسل با موم به هر دلیلی که باشد خطا است. چون در مقابل هر کیلو موم که همراه عسل به قیمت عسل می فروشند در مقابل باید در بازار همان مقدار موم را به قیمت سه برابر بخرند . این کار از نظر اقتصادی هم نه معقولانه است و نه مقبول .

2- 2-زنبوردار در جریان سال هر مقدار عسل به دفعات از هر کیلو کندو هایش محصول گرفته باشد در شناسنامه تک تک آنها را با تاریخ برداشت است. در آبان ماه هر یک از شناسنامه ها را با کمال دقت برسی و جمع مقدار عسلش را حساب نموده در شناسنامه می نویسد . با استفاده از شناسنامه ها جمعیتها یی که بیشترین عسل را آورده اند می شناسد و در سال و سالهای آینده از همین کندو بچه بصورت طبیعی وچه مصنوعی می گیرد . بعلاوه تنها به نرهای همین جمعیتها ی پر محصول اجازه زنده ماندن برای جفتگیری با ملکه هائی که متولد خواهند شد را می دهد . تا تنها جمعیتهای فعال و عسل آورندهاش ازدیاد یابند و از تولید مثل جمعیتها ی کم محصول و غیر اقتصادی جلو گیری شود . بدین وسیله مقدار محصول زنبور ستانش را سال بسال بالا تر می برد . البته و صد البته شرایط اصلی کارو موفقیت اینست که در محیطی که کندو ها قرار دارند شهد و گرده گل بمقدار هر چه بیشتر و بمدت هر چه زیاد تر و جود داشته باشد. در مناطق کم شهد قوی ترین و بهترین جمعیتها هم نمی توانند عسل جالبی به کندو هایشان بیاورند 3-وظیفهدیگر زنبور دار شناختن جمعیتهای نیش زن با استفاده از شناسنامهایشان می باشد. جمعیتهای نیش زن اغلب از نژادهای مخلوطی بوجچود می آیند و معمولا تنها در یک نسل پر محصولند . در نسلهای بعدی مقدارمحصولشان بشدت پائین می آید. کار کردن باچنین جمعیتها مشکل بوده و همیشه همراه با نیش خوردنهای فراوان است . بطوریکه اغلب باعث روگردان شدن زنبور داران از این شغل می گردد و به اصطلاح معروف عطایش را به لغایشان می بخشند . بویژه اگر تعداد جمعیتهای نیش زن در زنبورستان زیاد هم باشد .

تعویض ملکه اش با یک ملکه که از جمعیتی آرام . خوب و فعال و از نژاد خالص بوجود آمده باشد تنها چاره این وضع است .اگر تعویض در اوایل بهار صورت گیرد (در صورت قبول ملکه )جمعیت 2 ماه بعدش آرام خواهد شد و اگر در پائز عملی شود از اواخر اردیبهشت دیگر از نیش زدنشان خبری نخواهد بود

4-از هم اکنون تا اوایل اسفند زنبور دار تقریبا بی کار است و وقت کافی برای مطالعه کتابهای قابل اعتماد زنبور داری در در اختیار دارد. مطالعه کتابهای خوب برای زنبوردار با ذوق از واجبات کارش در زنبور داری است . بدون مطالعه پیشرفت و بهتر کردن وضع و کار غیر ممکن است . زنبور داری امروزه بصورت علمی در آمده و دیگر تنها شغل نیست که از پدریاهمسایه ها یاد گرفته شود . علم است و یاد گرفتن آن تنها یک راه دارد و آن هم مطالعه می باشد و یاد گرفتن راههای اجرای آنها . از پدر و یا همسایه ها تنها امور ابتدایی زنبورداری را می توان یاد گرفت . زنبوردار بی مطالعه به ناچار یک عمر در نقطه ای که هست درجا میزند بدون اینکه حتی بفهمد که در حال در جا زدن است .

5- وزن کردن هر 2 هفته یکبار از این زمان ببعد بدلیلبی کار ی برای زنبوردار براحتی ممکن است . اگر تعداد کندو ها زیاد باشد لازم نیست همه آنها را در یک روز وزن کند . می توان در 2 یا 3 روز این کار را انجام دهد ولی همیشه تاریخ وزن کردن را باید در یادداشتها قید نمایید . مقایسه هر بار وزن با وزن قبلی زنبور دار را از وضع داخلی کندو ها کم و بیش آ گاه می کند . مثلا هر گاه تفاوت وزن یک کندو و با وزن دفعه پیش زیاد باشد معنایش این است که وسیله جمعیتهای دیگر غارت شده است . در این حال زنبور دار پس از یک کنترل سریع با آویزان کردن 2 شان پر از عسل داخل آن و تنگ کردن سوراخ پرواز می توان جمعیت را از مرگ حتمی از گرسنگی در وسط زمستان نجات دهد